Ellerinizi yıkamak sizi ve sevdiklerinizi koruyabilir.

Koronavirus hastalığı (COVID-19) gibi solunum yolu virüsleri, virüs içeren balgam gibi maddeler ya da damlacıklar göz, burun ya da boğaz yoluyla vücudunuza girdiğinde yayılır. En sık görülen yayılma biçiminde eller aracı durumdadır. Eller aynı zamanda virüsün bir kişiden diğerine geçmesinde de başlıca aracı durumundadır.

Bir pandemi sırasında virüsün yayılmasını önlemenin en ucuz, kolay ve önemli yollarından biri ellerin sabun ve suyla sık sık yıkanmasıdır.

İşte, ellerinizi doğru biçimde nasıl yıkayacağınıza ilişkin bilmeniz gerekenler:

1. Ellerimi hijyen kurallarına uygun nasıl yıkayabilirim?

Virüsün ellerinizden uzaklaştırmak için baştan sağma bir şekilde suyla ovuşturma yetmez. Gerçekten hijyenik, etkili bir el yıkamada ne yapılması gerektiği aşağıda adım adım anlatılmaktadır:

Adım 1: Ellerinizi akan suyla ıslatın

Adım 2: Ellerinizin tamamını kapsayacak kadar sabun sürün

Adım 3:  Ellerinizin tüm yüzeylerini, arkalarını, parmak aralarını ve tırnak altlarını en az 20 saniye süreyle sabunlayın

Adım 4: Ellerinizi yine akan suyla durulayın

Adım 5: Temiz bir bez ya da tek kullanımlık havluyla kurulayın

2. Ellerimi ne kadar süreyle yıkamalıyım?

Ellerinizi en az 200 saniye boyunca yıkamalısınız.

Aynı uygulama el antiseptiği için de geçerlidir. En az %60 alkol içeren bir dezenfektan alın ve ellerinizin her yerinin temizlenmesi için 20 saniye süreyle kullanın.

3. Ellerimi ne zaman yıkamalıyım?

COVID-19’a karşı korunma açısından ellerinizi aşağıdaki zaman ve durumlarda mutlaka yıkamalısınız:

Burnunuzu temizledikten, öksürdükten ya da hapşırdıktan sonra

Toplu taşıma araçlarına bindikten, marketler ve ibadet yerleri dâhil olmak üzere topluma açık bir mekâna gittikten sonra

Para dâhil olmak üzere, dışardaki tüm madde ve yüzeylere dokunduktan sonra

Hasta bir kişiyle ilgilenmeden önce, ilgilenirken ve ilgilendikten sonra

Yemek yedikten önce ve sonra

Genel olarak, aşağıda belirtilen durumlarda ellerinizi mutlaka yıkamalısınız:

Tuvaleti kullandıktan sonra

Yemek yemeden önce ve sonra

Evdeki çöplere dokunduktan sonra

Hayvanlara ve ev hayvanlarına dokunduktan sonra

Bebeklerin altını değiştirdikten ya da çocuklara tuvalette yardım ettikten sonra

Elleriniz apaçık kirli durumdayken

4. Ellerini yıkaması için çocuğuma nasıl yardımcı olabilirim?

Ellerini yıkamalarında çocuklara bu işi kolaylaştırarak yardımcı olabilirsiniz; örneğin bir tabure koyarak çocuğun suya ve sabuna kendisinin uzanmasını sağlayabilirsiniz. Ellerini yıkamalarına yardım ederken sevdikleri bir şarkıyı söyleyerek bu işi onlar için daha eğlenceli hale getirebilirsiniz.

5. Ellerimi yıkadığım suyun sıcak olması mı gerekir?

Hayır, ellerinizi yıkamak için herhangi bir sıcaklıkta su kullanabilirsiniz. Ancak  sabunun daha  iyi köpürmesi ve kirleri uzaklaştırası için elleri yakmayacak sıcaklıkta su uygundur. Soğuk su da sıcak su da mikropları ve virüsleri öldürmede eşit ölçüde etkilidir; yeter ki sabun kullanılsın!

6. Ellerimi havluyla mı kurulamam gerekir?

Mikroplar kuru cilde göre yaş ciltten daha kolay yayılır; dolayısıyla ellerinizi tamamen kurutmak önemli bir adımdır. Kâğıt havlular ya da temiz havlular  başka yüzeylere yayılmalarına fırsat vermeden mikroplardan kurtulmanın en etkili yoludur.

7. Hangisi daha iyi: el yıkamak mı el dezenfektanı (antiseptiği) kullanmak mı?

Genel olarak, uygulama doğru olduğunda hem ellerin su ve sabunla yıkanması hem de el antiseptiği  çoğu mikrobu ve patojeni öldürmede son derece etkilidir. Evinizin dışındayken el antiseptiği genellikle daha uygundur; ancak, masraflı olabildiği gibi acil durumlarda bulunamayabilir de. Ayrıca, alkollü el antiseptiği koronavirüsü öldürse bile her tür bakteri ve virüsü öldüremez. Örneğin norovirus ve rotaviruse karşı görece etkisizdir.

8. Sabun yoksa ne yapmalıyım?

Sabun ve şebeke suyu yoksa ikinci en iyi seçenek klorlu su ya da en az %60 alkollü el dezenfektanıdır..

9. Koronavirüsün yayılmasını durdurmak açısından başka neler yapabilirim?

Hapşırırken ve öksürürken kurallara uyun: bu sırada ağzınızı ve burnunuzu kolunuzun içiyle ya da mendille kapatın. Ardından mendili hemen atın ve ellerinizi yıkayın

Yüzünüze (ağız, burun, gözler) dokunmayın

Sosyal mesafenizi koruyun: Tokalaşmayın, sarılmayın, öpüşmeyin; gıda maddelerini, kap kacağı, bardak ve havlu gibi şeyleri ortak kullanmayın

Nezle ya da grip gibi semptomları olan kişilerle yakın temastan kaçının

Kendinizde ya da çocuğunuzda ateş, öksürük ya da solunum güçlüğü varsa gecikmeden tıbbi yardım için başvurun

Virüsün bulaşmış olabileceği yüzeyleri temizleyin ve genel olarak yüzeyleri daha sık temizleyin (özellikle kamusal mekânlardaki)

PROF. DR. MUSTAFA TAYLAR